Parc Spelderholt kent een rijke geschiedenis. Van buitenverblijf van jonkheer Louis Frederik Teixeira de Mattos tot Rijksproeffokstation en Rijksvoorlichtingsdienst voor de Pluimveeteelt tot de plek waar jongeren met een verstandelijke beperking wonen, leren en werken.
ToenHet Spelderholt is een landgoed op de Veluwe, gelegen tussen Beekbergen en Hoenderloo, niet ver van Apeldoorn. Het terrein bevat uitgestrekte bossen die beheerd worden door Staatsbosbeheer.De eerste vermelding van het Spelderholt dateert uit 1730. Er is dan sprake van een boerderij aan de Speelweg met de naam 'het Spelderholt'. 'Spel' is waarschijnlijk een afkorting van het woord kerspel (betekenis: kerkdorp, parochie), maar het kan ook op de naalden van de vele naaldbomen slaan. De toponiem 'holt' verwijst naar een bos dat timmerhout levert. Teixeira de MattosIn 1905 werden de woeste gronden van Spelderholt aangekocht door jonkheer Louis Frederik Teixeira de Mattos om er een buitenverblijf te stichten.
Teixeira de Mattos met bezoek (1915)
Hij liet de Nederlandsche Heidemaatschappij, waar hij een hoge functie bekleedde, de gronden ontginnen. De Haarlemse architect Frans Mulier ontwierp het monumentale landhuis en het koetshuis op landgoed Spelderholt. In 1907 legde de dochter van Teixeira de Mattos de eerste steen voor het landhuis. Het ontwerp en de aanleg van tuin en park rondom het landhuis was opgedragen aan Leonard Springer, landschapsarchitect uit Haarlem. Bij de inrichting werden veel exoten gebruikt. Een toen aangeplante Sequoia is inmiddels uitgegroeid tot de hoogste van Nederland. Om de grond geschikt te maken voor de plannen van Springer waren vijfentwintig treinwagons met compost nodig. In 1908 werd het landhuis opgeleverd. Hoewel het aanvankelijk bedoeld was als buiten- en zomerverblijf, woonde de familie Teixeira de Mattos er vanaf 1909 tot 1921 permanent. De totale oppervlakte van het landgoed bedroeg toen 763 hectare, waarvan 10 hectare park en tuin. In 1921 stond Teixeira de Mattos het landgoed, op ongeveer 14 hectare na, af aan de Staat der Nederlanden.
ProefstationDe bossen van het landgoed, die doorlopen tot aan Hoenderloo, gingen over naar Staatsbosbeheer. In oktober 1921 vestigde De Nederlandse Staat het Rijksproeffokstation Het Spelderholt en de Rijksvoorlichtingsdienst voor de pluimveeteelt op een ander deel van het landgoed. Deze diensten waren opgericht om de Nederlandse pluimveesector te verbeteren. In het begin gebeurde dit vooral praktijk gericht, later veranderde de aanpak in een meer fundamentele en wetenschappelijke benadering. De naam veranderde in Instituut voor Pluimveeonderzoek. In 1994 is dit onderzoekscentrum gefuseerd met andere instellingen op het gebied van dieronderzoek en in 1997 verhuisde het naar Lelystad.
Het laboratorium
Tweede WereldoorlogIn 1942, tijdens de Duitse bezetting werd het landhuis op Spelderholt gevorderd door de bezettingsmacht. Na Dolle Dinsdag verhuisden de nazi-kopstukken Seyss-Inquart en Wimmer met hun gezinnen naar Spelderholt. Bang voor een aanval liets Seyss-Inquart het landhuis aanpassen en werden de uitbouwen verwijderd. Aan het einde van de oorlog nam prins Bernhard als bevelhebber van de Nederlandse strijdkrachten tijdelijk zijn intrek in het landhuis. Ook prinses Juliana schijnt enige tijd op het landgoed gewoond te hebben.
BossenDe bossen van Spelderholt zijn aangelegd voor houtproductie. Ze vallen onder boswachterij Ugchelen-Hoenderloo van Staatsbosbeheer. Het beheer richt zich steeds meer op het in stand houden en vergroten van de natuurwaarden. Het is een Natura 2000-gebied. Door stroperij kwamen hier na 1945 nauwelijks meer edelherten voor. Ter instandhouding van de soort op de Veluwe werd het bos in 1956 onderdeel van een Staatswildreservaat. Er werden drinkplaatsen, voerplaatsen, wildakkers en graasweides aangelegd. De hertenpopulatie groeide weer en in 1988 konden verschillende rasters worden weggehaald. Aan de Ringakker, een oude wildakker in het centrum van het Spelderholt, staat een wildkijkscherm dat in 2013 vernieuwd is.
Op het landgoed staan de volgende gemeentelijke monumenten:
De ingang naar het landgoed,
De garage
Het pomphuis
NUIn 1997 kwam het landgoed in beheer van de Stichting Parc Spelderholt die een uniek concept biedt voor jongeren (18-23 jaar) met een verstandelijke beperking als vervolg op het voortgezet speciaal onderwijs. Een uniek concept van wonen, werken en leren, op één plek, in één organisatie.
Lees meer over wat wij doen.